Penubuhan Persekutuan Malaysia pada 16 September 1963 terpaksa melalui liku-liku yang sukar. Indonesia dan Filipina menentang penubuhan persekutuan itu. Bermulalah kedengaran istilah ‘konfrontasi’ yang diucap oleh Dr Soebandrio, Menteri Luar Negeri Indonesia, pada 20 Januari 1963.
Apakah yang dimaksudkan konfrontasi? Memetik penghakiman Lord Hodson, Hakim Mahkamah Majlis Privy, “...konfrontasi merupakan peperangan tanpa pengisytiharan (atau disebut konflik bersenjata) yang melibatkan di antara dua atau lebih negara yang terikat dengan Konvensyen Geneva 1949, walaupun keadaan perang itu tidak diiktiraf oleh mana-mana negara terbabit.”[i]
Pengisytiharan konfrontasi membimbangkan Jeneral Achmad Yani, Kepala Staf Strategik Angkatan Darat Indonesia. Beliau nasihat Presiden Soekarno supaya tidak melancar konfrontasi terhadap Malaysia. Saranannya bersandar kemungkinan Indonesia terpaksa turut berhadapan dengan pasukan tentera British, Australia dan New Zealand. Namun, nasihat itu diketepikan Presiden Soekarno. Malahan beliau menyifatkan nasihat itu sebagai membelakangi arahannya.[ii]
Namun demikian, tentangan kedua-dua negara tersebut tidak menghalang Tunku Abdul Rahman, Perdana Menteri, menandatangani Pemasyhuran Malaysia pada 16 September 1963. Pemasyhuran itu membuat Indonesia dan Filipina berang sekali. Pada hari itu juga (16 September 1963), kedua-dua negara tersebut telah memutuskan hubungan diplomatik dengan negara termuda dalam peta dunia. Di Jakarta, Dr Soebandrio memberitahu Dato’ Kamaruddin, Duta Malaysia, bahawa “...he had no status in Indonesia from Sep. 16.”[iii]
Ekoran itu, Tunku Abdul Rahman mengumumkan:
“Oleh kerana Kerajaan Indonesia telah
memutuskan hubungan diplomatik dengan Malaysia tanpa sebab yang nyata, maka
tidak ada jalan lain bagi kita tetapi terpaksa berbuat demikian juga dan
memanggil balek Duta kita dan pegawai2 Kedutaan dan di samping itu menutup
Konsulat kita di-Medan.”[iv]
Lantaran itu, dengan jelasnya tercoplah dalam pasport Indonesia: “Berlaku untuk Seluruh Dunia Ketjuali TAIWAN, ISRAEL dan apa jg dinamakan ,,MALAYSIA”.
Pasport Indonesia yang dikeluarkan pada tahun 1964 mencatat pemegang dilarang melawat Malaysia. Sumber: FB Tempo doeloe
Keesokan hari, 17 September 1963, bergemalah Stadium Merdeka dengan laungan ‘Merdeka' sebanyak tujuh kali diselang seli laungan rakyat yang hadir selepas tamat membaca pemasyhuran Malaysia pada 17 September 1963.[v]
Tunku Abdul Rahman melaungkan 'Merdeka' sebanyak tujuh kali diselang seli laungan rakyat yang hadir selepas tamat membaca pemasyhuran Malaysia pada 17 September 1963. Sumber Arkib Negara Malaysia |
Kemarahan Soekarno tidak berakhir di situ. Ia diterjemah apabila rakyat negara tersebut telah mengadakan demonstrasi besar-besaran pada 25 September 1963. Kedutaan besar Malaysia diserang. Dalam keadaan marahnya itu, Presiden Soekarno dengan lantangnya mengumumkan ‘ganyang’ Malaysia.[vii]
Malahan British turut terasa bahang kemarahan itu. Kedutaan British di
Jakarta diserang dan 21 rumah staf kedutaan dan kenderaan dibakar. Manakala
ladang-ladang kepunyaan syarikat British di Jawa dan Sumatra dirampas dan
diisytihar sebagai hak milik Indonesia.[viii]
Amarah Presiden Soekarno terhadap Tunku Abdul Rahman tiada batasan. Nama Tunku Abdul Rahman menjadi bait-bait dalam lagu ‘Ganjang’ yang berkemendang di corong-corong radio di Indonesia:
Bersiaplah
Tengku aku datang menentang maksudmu
Hadapilah Tengku aku akan merintang niatmu
Semangat bangsaku’kan membara setiap penjuru
Kita berjuang membela keadilan di dunia
Kita menuntut merdeka bagi semua bangsa
Bangkitlah serentak Afrika Asia[ix]
*****
Mana mungkin Malaysia akan berdiam diri begitu sahaja. Tugasan untuk
menggubah lagu bagi menaikkan semangat patriotisme rakyat, terutama anggota
pasukan keselamatan, dipertanggungjawab kepada Saiful Bahri, anak kelahiran
Sumatra. Beliau merupakan seorang mantan
Konduktor Orkes Studio Jakarta dan juga seorang
komposer serta penulis lirik terkenal di Indonesia. Beliau melarikan diri ke
Malaysia dari Indonesia kerana bimbang ditahan oleh pihak kerajaan. Kebimbangan
ini disebabkan beliau yang antikomunis, tidak setuju dengan dasar ganyang
Malaysia. Tidak seperti lagu Ganjang, lirik lagu ini ‘lebih sederhana.’
Tamparan hebat kepada Presiden Soekarno!
Dengan itu, berkumandanglah lagu ‘Inilah Barisan Kita’ yang dinyanyikan oleh Jamaludin Alias[x] yang dimainkan oleh Radio Malaysia.
“Inilah
barisan kita
Yang
ikhlas berjuang
Siap
sedia berkorban
Untuk
ibu pertiwi
Sebelum
kita berjaya
Jangan
harap kami pulang
Inilah
sumpah pendekar kita
Menuju
medan bakti
Andai
kata kami gugur semua
Taburlah
bunga di atas pusara
Kami
mohon doa
Malaysia
berjaya
Semboyan
telah berbunyi
Menuju medan bakti”
[i] Abdul Aziz Hussin. (2022). Peristiwa
Tenang Era Konfrontasi. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, hlm.13-14.
[ii] Razza bin Willi, Minda Pertahanan, Konfrontasi
Indonesia- Malaysia Di Sarawak, 17
Julai 2013. Lihat http://min-def.blogspot.
com /2013/07/konfrontasiindonesia-malaysia-di.html (diakses
pada 3 November 2023).
[iii] The Straits Times, The big
break, we have no choice, says the Tengku, 18 September 1963, hlm. 1. Lihat
https://eresources.
nlb.gov.sg/newspapers/digitised/article/straitstimes19630918-1.2.2
(diakses pada 3 November 2023).
[iv] Berita Harian, Putus Hubongan,
18 September 1963, hlm. 1. Lihat https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/
beritaharian19630918-1.1.1 (diakses pada 3 November 2023).
[v] Arkib Negara Malaysia.
[vi] AM, Changing
Nations: The formation of Malaysia, 1963, 6 Februari
2020. Kawat daripada Kedutaan British, Jakarta, kepada Pejabat Luar Negeri, UK,
pada 16 September 1963. Lihat https://
www.amdigital.co.uk/insights/blog/changing-nations-the-formation-of-malaysia-1963 (diakses pada 3 November
2023).
[vii] Potongan Nostalgia, Ganyang
Malaysia: Catatan Panjang Konfrontasi Indonesia-Malaysia, 26 Ogos 2017.
Lihat https://kum paran.com/potongan-nostalgia/ganyang-malaysia-catatan-panjang-konfrontasi-indonesia-malaysia/full
(diakses pada 3 November 2023); VOI, Aksi Ganyang Malaysia Berakhir dalam
Sejarah Hari Ini, 11 Agustus 1966, 11 Ogos 2022. Lihat https://voi.id/memori
/199971/aksi-ganyang-malaysia-berakhir-dalam-sejarah-hari -ini-11-agustus-1966
(diakses pada 3 November 2023).
[viii] Potongan Nostalgia, Ganyang
Malaysia sebelum ini.
[ix] Steven Farram, JSTOR, "Ganyang!"
Indonesian Popular Songs from the Confrontation Era, 1963-1966, Bijdragen
tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, Vol. 170, No. 1 (2014), pp. 1-24 (24 pages).
Lihat https://www.jstor.org/stable/43817924
(diakses pada 15 Oktober 2023).
[x] Saidah Rastam. (2017). Rosalie.
Petaling Jaya: SIRD, hlm. 195-199.